||ज्ञानेश्वरी भावार्थदीपिका अध्याय ८ ||
 
||ॐ श्री परमात्मने नमः ||
अध्याय आठवा |
अक्षरब्रह्मयोगः |

 अर्जुन उवाच |
 किं तद्ब्रह्म किमध्यात्मं किं कर्म पुरुषोत्तम |
 अधिभूतं च किं प्रोक्तमधिदैवं किमुच्यते ||१||

मग अर्जुनें म्हणितलें| हां हो जी अवधारिलें| जें म्यां पुसिलें| तें निरूपिजो ||१||
सांगा कवण तें ब्रह्म| कायसया नाम कर्म| अथवा अध्यात्म| काय म्हणिपे ||२||
अधिभूत तें कैसें| एथ अधिदैव तें कवण असे| हें उघड मी परियेसें| ऐसें बोला ||३||

 अधियज्ञः कथं कोऽत्र देहेऽस्मिन्मधुसूदन |
 प्रयाणकाले च कथं ज्ञेयोऽसि नियतात्मभिः ||२||

देवा अधियज्ञ तो काई| कवण पां इये देहीं| हें अनुमानासि कांहीं| दिठी न भरे ||४||
आणि नियता अंतःकरणीं| तूं जाणिजसी देहप्रयाणीं| तें कैसेनि हे शारङ्गपाणी| परिसवा मातें ||५||
देखा धवळारीं चिंतामणीचा| जरी पहुडला होय दैवाचा| तरी वोसणतांही बोलु तयाचा| सोपु न वचे ||६||
तैसें अर्जुनाचिया बोलासवें| आलें तेंचि म्हणितलें देवें| तें परियेसें गा बरवें| जे पुसिलें तुवां ||७||
किरीटी कामधेनूचा पाडा| वरी कल्पतरूचा आहे मांदोडा| म्हणौनि मनोरथसिद्धीचिया चाडा| तो नवल नोहे ||८||
श्रीकृष्ण कोपोनि ज्यासी मारी| तो पावे परब्रह्मसाक्षात्कारीं| मा कृपेनें उपदेशु करी| तो कैशापरी न पवेल ||९||
जैं कृष्णचि होइजे आपण| तैं कृष्ण होय आपुलें अंतःकरण| मग संकल्पाचें आंगण| वोळगती सिद्धी ||१०||
परि ऐसें जें प्रेम| तें अर्जुनींचि आथि निस्सीम| म्हणौनि तयाचें काम| सदां सफळ ||११||
या कारणें श्रीअनंतें| तें मनोगत तयाचें पुसतें| होईल जाणोनि आइतें| वोगरूनि ठेविलें ||१२||
जें अपत्य थानीहूनि निगे| तयाची भूक ते मायेसीचि लागे| एऱ्हवीं तें शब्दें काय सांगें| मग स्तन्य दे येरी ? ||१३||
म्हणौनि कृपाळुवा गुरूचिया ठायीं| हें नवल नोहे कांहीं| परि तें असो आइका काई| जें देव बोलते जाहले ||१४||

 श्रीभगवानुवाच |
 अक्षरं ब्रह्म परमं स्वभावोऽध्यात्ममुच्यते |
 भूतभावोद्भवकरो विसर्गः कर्मसंज्ञितः ||३||

मग म्हणितलें सर्वेश्वरें| जें आकारीं इयें खोंकरें| कोंदलें असत न खिरे| कवणे काळीं ||१५||
एऱ्हवीं सपूरपण तयाचें पहावें| तरी शून्यचि नव्हे स्वभावें| वरी गगनाचेनि पालवें| गाळूनि घेतलें ||१६||
जें ऐसेंही परि विरुळें| इये विज्ञानाचिये खोळे| हालवलेंहि न गळे| तें परब्रह्म ||१७||
आणि आकाराचेनि जालेपणें| जन्मधर्मातें नेणें| आकारलोपीं निमणें| नाहीं कहीं ||१८||
ऐशिया आपुलियाची सहजस्थिती| जया ब्रह्माची नित्यता असती| तया नाम सुभद्रापती| अध्यात्म गा ||१९||
मग गगनीं जेविं निर्मळें| नेणों कैचीं एके वेळे| उठती घनपटळें| नानावर्णें ||२०||
तैसें अमूर्तीं तिये विशुद्धें| महदादि भूतभेदें| ब्रह्मांडाचे बांधे| होंचि लागती ||२१||
पैं निर्विकल्पाचिये बरडीं| फुटे आदिसंकल्पाची विरूढी| आणि तें सवेंचि मोडोनि ये ढोंढी| ब्रह्मगोळकांच्या ||२२||
तया एकैकाचे भीतरीं पाहिजे| तंव बीजाचाचि भरिला देखिजे| माजीं होतिया जातिया नेणिजे| लेख जीवा ||२३||
मग तया ब्रह्मगोळकांचें अंशांश| प्रसवती आदिसंकल्प असमसहास| हें असो ऐसी बहुवस| सृष्टी वाढे ||२४||
परि दुजेनविण एकला| परब्रह्मींचि संचला| अनेकत्वाचा आला| पूर जैसा ||२५||
तैसें समविषमत्व नेणों कैचें| वायांचि चराचर रचे| पाहतां प्रसवतिया योनीचे| लक्ष दिसती ||२६||
येरी जीवभावाचिये पालविये| कांहीं मर्यादा करूं नये| पाहिजे कवण हें आघवें विये| तंव मूळ तें शून्य ||२७||
म्हणौनि कर्ता मुदल न दिसे| आणि सेखीं कारणहीं कांहीं नसे| माजीं कार्यचि आपैसें| वाढों लागे ||२८||
ऐसा करितेनवीण गोचरु| अव्यक्तीं हा आकारु| निपजे जो व्यापारु| तया नाम कर्म ||२९||

 अधिभूतं क्षरो भावः पुरुषश्चाधिदैवतम् |
 अधियज्ञोऽहमेवात्र देहे देहभृतां वर ||४||

आतां अधिभूत जें म्हणिपे| तेंहि सांगों संक्षेपें| तरी होय आणि हारपे| अभ्र जैसें ||३०||
तैसें असतेपण आहाच| नाहीं होईजे हें साच| जयातें रूपा आणिती पांचपांच| मिळोनियां ||३१||
भूतांतें अधिकरूनि असे| आणि भूतसंयोगें तरी दिसे| जें वियोगवेळे भ्रंशें| नामरूपादिक ||३२||
तयातें अधिभूत म्हणिजे| मग अधिदैव पुरुष जाणिजे| जेणें प्रकृतीचें भोगिजे| उपार्जिलें ||३३||
जो चेतनेचा चक्षु| जो इंद्रियदेशींचा अध्यक्षु| जो देहास्तमानीं वृक्षु| संकल्प विहंगमाचा ||३४||
जो परमात्माचि परी दुसरा| जो अहंकारनिद्रा निदसुरा| म्हणौनि स्वप्नीचिया वोरबारा| संतोषें शिणे ||३५||
जीव येणें नांवें| जयातें आळविजे स्वभावें| तें अधिदैवत जाणावें| पंचायतनींचें ||३६||
आतां इयेचि शरीरग्रामीं| जो शरीरभावातें उपशमी| तो अधियज्ञु एथ गा मी| पंडुकुमरा ||३७||
येर अधिदैवाधिभूत| तेहि मीचि कीर समस्त| परि पंधरें किडाळा मिळत| तें काय सांके नोहे ? ||३८||
तरि तें पंधरेपण न मैळे| आणि किडाळाचियाही अंशा न मिळे| परि जंव असे तयाचेनि मेळें| तंव सांकेंचि म्हणिजे ||३९||
तैसें अधिभूतादि आघवें| हें अविद्येचेनि पालवें| झांकलें तंव मानावें| वेगळें ऐसें ||४०||
तेचि अविद्येची जवनिका फिटे| आणि भेदभावाची अवधी तुटे| मग म्हणों एक होऊनि जरी आटे| तरी काय दोनी होती ? ||४१||
पैं केशांचा गुंडाळा| वरि ठेविली स्फटिकशिळा| ते वरि पाहिजे डोळां| तंव भेदली गमती ||४२||
पाठीं केश परौते नेले| आणि भेदलेपण काय नेणों जाहालें| तरी डांक देऊनि सांदिलें| शिळेतें काई ? ||४३||
ना ते अखंडचि आयती| परि संगें भिन्न गमली होती| ते सारिलिया मागौती| जैसी कां तैसी ||४४||
तेवींचि अहंभावो जाये| तरी ऐक्य तें आधींचि आहे| हेंचि साचें जेथ होये| तो अधुयज्ञु मी ||४५||
पैं गा आम्हीं तुज| सकळ यज्ञ कर्मज| सांगितलें कां जें काज| मनीं धरूनि ||४६||
तो हा सकळ जीवांचा विसांवा| नैष्कर्म्य सुखाचा ठेवा| परि उघड करूनि पांडवा| दाविजत असे ||४७||
पहिलिया वैराग्यइंधन परिपूर्तीं| इंद्रियानळीं प्रदीप्तीं| विषयद्रव्याचिया आहुती| देऊनियां ||४८||
मग वज्रासन तेचि उर्वी| शोधूनि आधारमुद्रा बरवी| वेदिका रचे मांडवीं| शरीराच्या ||४९||
तेथ संयमाग्नीचीं कुंडें| इंद्रियद्रव्याचेनि पवाडें| यजिजती उदंडें| युक्तिघोषें ||५०||
मग मनप्राणसंयमु| हाचि हवनसंपदेचा संभ्रमु| येणें संतोषविजे निर्धूमु| ज्ञानानळु ||५१||
ऐसेनि हें सकळ ज्ञानीं समर्पें| मग ज्ञान तें ज्ञेयीं हारपे| पाठी ज्ञेयचि  स्वरूपें| निखिल उरे ||५२||
तया नांव गा अधियज्ञु| ऐसें बोलिला जंव सर्वज्ञु| तंव अर्जुन अतिप्राज्ञु| तया पातलें तें ||५३||
हें जाणोनि म्हणितलें देवें| पार्था परिसतु आहासि बरवें| या कृष्णाचिया बोलासवें| येरु सुखाचा जाहला ||५४||
देखा बालकाचिया धणि धाइजे| कां शिष्याचेनि जाहलेपणें होइजे| हें सद्गुरूचि एकलेनि जाणिजे| कां प्रसवतिया ||५५||
म्हणौनि सात्त्विक भावांची मांदी| कृष्णाआंगीं अर्जुनाआधीं| न समातसे परी बुद्धी| सांवरूनि देवें ||५६||
मग पिकलिया सुखाचा परिमळु| कीं निवालिया अमृताचा कल्लोळु| तैसा कोंवळा आणि सरळु| बोलु बोलिला ||५७||
म्हणे परिसणेयांचिया राया| आइकें बापा धनंजया| ऐसी जळों सरलिया माया| तेथ जाळितें तेंही जळे ||५८||

 अन्तकाले च मामेव स्मरन्मुक्त्वा कलेवरम् |
 यः प्रयाति स मद्भवं याति नास्त्यत्र संशयः ||५||

जें आतांचि सांगितलें होतें| अगा अधियज्ञ म्हणितला जयातें| जे आदींचि तया मातें| जाणोनि अंतीं ||५९||
ते देह झोल ऐसें मानुनी| ठेले आपणपें आपण होउनी| जैसा मठ गगना भरुनी| गगनींचि असे ||६०||
ये प्रतीतीचिया माजघरीं| तया निश्चयाची वोवरी| आली म्हणौनि बाहेरी| नव्हेचि से ||६१||
ऐसें सबाह्य ऐक्य संचलें| मीचि होऊनि असतां रचिलें| बाहेरि भूतांचीं पांचही खवलें| नेणतांचि पडिलीं ||६२||
आतां उभेयां उभेपण नाहीं जयाचें| मा पडिलिया गहन कवण तयाचें| म्हणौनि प्रतीतीचिये पोटींचें| पाणी न हाले ||६३||
ते ऐक्याची आहे वोतिली| कीं नित्यतेचिया हृदयीं घातली| जैसी समरससमुद्रीं धुतली| रुळेचिना ||६४||
पैं अथावीं घट बुडाला| तो आंतबाहेरी उदकें भरला| पाठीं दैवगत्या जरी फुटला| तरी उदक काय फुटे ? ||६५||
नातरी सर्पें कवच सांडिलें| कां उबारेनें वस्त्र फेडिलें| तरी सांग पां काय मोडलें| अवेवामाजीं ? ||६६||
तैसा आकारु हा आहाच भ्रंशे| वांचूनी वस्तु ते सांचलीचि असे| तेचि बुद्धि जालिया विसकुसे| कैसेनि आतां ||६७||
म्हणौनि यापरी मातें| अंतकाळीं जाणतसाते| जे मोकलिती देहातें| ते मीचि होती ||६८||
एऱ्हवीं तरी साधारण| उरीं आदळलिया मरण| जो आठवु धरी अंतःकरण| तेंचि होईजे ||६९||
जैसा कवणु एकु काकुळती| पळतां पवनगती| दुपाउलीं अवचितीं| कुहामाजीं पडियेला ||७०||
आतां तया पडणयाआरौतें| पडण चुकवावया परौतें| नाहीं म्हणौनि तेथें| पडावेंचि पडे ||७१||
तेविं मृत्यूचेनि अवसरें एकें| जें येऊनि जीवासमोर ठाके| तें होणें मग न चुके| भलतयापरी ||७२||
आणि जागता जंव असिजे| तंव जेणें ध्यानें भावना भाविजे| डोळां लागतखेंवो देखिजे| तेंचि स्वप्नीं ||७३||

 यं यं वापि स्मरन्भावं त्यजत्यन्ते कलेवरम् |
 तं तमेवैति कौन्तेय सदा तद्भावभावितः ||६||

तेविं जितेनि अवसरें| जें आवडोनि जीवीं उरे| तेंचि मरणाचिये  मेरे| फार हों लागे ||७४||
आणि मरणीं जया जें आठवे| तो तेचि गतीतें पावे| म्हणौनि सदा स्मरावें| मातेंचि तुवां ||७५||

 तस्मात्सर्वेषु कालेषु मामनुस्मर युध्य च |
 मय्यर्पितमनोबुद्धिर्मामेवैष्यस्यसंशयम् ||७||

डोळां जें देखावें| कां कानीं हन ऐकावें| मनीं जें भावावें| बोलावें वाचें ||७६||
तें आंत बाहेरी आघवें| मीचि करूनि  घालावें| मग सर्वीं काळीं स्वभावें| मीचि आहें ||७७||
अर्जुना ऐसें जाहालिया| मग न मरिजे देह गेलिया| मा संग्रामु केलिया| भय काय तुज ? ||७८||
तूं मन बुद्धि सांचेंसीं| जरी माझिया स्वरूपीं अर्पिसी| तरी मातेंचि गा पावसी| हे माझी भाक ||७९||
हेंच कायिसया वरी होये| ऐसा जरी संदेहो वर्ततु आहे| तरी अभ्यासूनि आदीं पाहें| मग नव्हे तरी कोपें ||८०||

 अभ्यासयोगयुक्तेन चेतसा नान्यगामिना |
 परमं पुरुषं दिव्यं याति पार्थानुचिन्तयन् ||८||

येणेंचि अभ्यासेंसी योगु| चित्तासि करी पां चांगु| अगा  उपायबळें पंगु| पहाड ठाकी ||८१||
तेविं सदभ्यासें निरंतर| चित्तासि परमपुरुषाची मोहर| लावीं मग शरीर| राहो अथवा जावो ||८२||
जें नानागतीतें पाववितें| तें चित्त वरील आत्मयातें| मग कवण आठवी देहातें| गेलें कीं आहे ? ||८३||
पैं सरितेचेनि ओघें| सिंधुजळा मीनलें घोघें| तें काय वर्तत आहे मागें| म्हणौनि पाहों येती  ? ||८४||
ना तें समुद्रचि होऊन ठेलें| तेविं चित्ताचें चैतन्य जाहालें| जेथ यातायात निमालें| घनानंद जें ||८५||

 कविं पुराणमनुशासितारमणोरणीयांसमनुस्मरेद्यः |
 सर्वस्य धातारमचिन्त्यरूपमादित्यवर्णं तमसः परस्तात् ||९||

जयाचें आकारावीण असणें| जया जन्म ना निमणें| जें आघवेंचि आघवेंपणें| देखत असे ||८६||
जें गगनाहूनि जुनें| जें परमाणुहूनि सानें| जयाचेनि सन्निधानें| विश्व चळे ||८७||
जें सर्वांते यया विये| विश्व सर्व जेणें जिये| हेतु जया बिहे| अचिंत्य जें ||८८||
देखे वोळंबा इंगळु न चरे| तेजीं तिमिर न शिरे| जे दिहाचे अंधारें| चर्मचक्षूसीं ||८९||
सुसडा सूर्यकणांच्या राशी| जो नित्य उदो ज्ञानियांसी| अस्तमानाचे जयासी| आडनांव नाहीं ||९०||

 प्रयाणकाले मनसाचलेन भक्त्या युक्तो योगबलेन चैव |
 भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक् स तं परं पुरुषमुपैति दिव्यम् ||१०||

तया अव्यंगवाणेया ब्रह्मातें| प्रयाणकाले प्राप्ते| जो स्थिरावलेनि चित्तें| जाणोनि स्मरे ||९१||
बाहेरी पद्मासन रचुनी| उत्तराभिमुख बैसोनि| जीवीं सुख सूनि| क्रमयोगाचे ||९२||
आंतु मीनलेनि मनोधर्में| स्वरूपप्राप्तीचेनि प्रेमें| आपेआप संभ्रमें| मिळावया ||९३||
आकळलेनि योगें| मध्यमा मध्य मार्गें| अग्निस्थानौनि निगे| ब्रह्मरंध्रा ||९४||
तेथ अचेत चित्ताचा सांगातु| आहाचवाणा दिसे मांडतु| जेथ प्राणु गगनाआंतु| संचरे कां ||९५||
परी मनाचेनि स्थैर्यें धरिला| भक्तीचिया भावना भरला| योगबळें आवरला| सज्ज होऊनि ||९६||
तो जडाजडातें विरवितु| भ्रूलतामाजीं संचरतु| जैसा घंटानाद लयस्तु| घंटेसीच होय ||९७||
कां झांकलिया घटींचा दिवा| नेणिजे काय जाहला केव्हां| या रीतीं जो पांडवा| देह ठेवी ||९८||
तो केवळ परब्रह्म| जया परमपुरुष ऐसें नाम| तें माझें निजधाम| होऊनि ठाके ||९९||

 यदक्षरं वेदविदो वदन्ति विशन्ति यद्यतयो वीतरागाः |
 यदिच्छन्तो ब्रह्मचर्यं चरन्ति तत्ते पदं संग्रहेण प्रवक्ष्ये ||११||

सकळां जाणणेयां जे लाणी| तिये जाणिवेची जे खाणी| तयां ज्ञानियांचिये आयणी| जयातें अक्षरु म्हणिपे ||१००||
चंडवातेंही न मोडे| तें गगनचि की फुडें| वांचूनि जरी होईल मेहुडें| तरी उरेल कैंचें ? ||१०१||
तेविं जाणणेया जें आकळिलें| तें जाणिवलेपणेंचि उमाणलें| मग नेणवेचि तया म्हणितलें| अक्षर सहजें ||१०२||
म्हणौनि वेदविद नर| म्हणती जयातें अक्षर| जें प्रकृतीसी पर| परमात्मरूप ||१०३||
आणि विषयांचे विष उलंडूनि| जे सर्वेंद्रियां प्रायश्चित्त देऊनि| आहाति देहाचिया बैसोनि| झाडातळीं ||१०४||
ते यापरी विरक्त| जयाची निरंतर वाट पाहात| निष्कामासि अभिप्रेत| सर्वदा जें ||१०५||
जयाचिया आवडी| न गणिती ब्रह्मचर्याचीं सांकडीं| निष्ठुर होऊनि बापुडीं| इंद्रियें करिती ||१०६||
ऐसें जें पद| दुर्लभ आणि अगाध| जयाचिये थडिये वेद| चुबुकळिले ठेले ||१०७||
तें ते पुरुष होती| जे यापरी लया जाती| तरी पार्था हेचि स्थिती| एकवेळ सांगों ||१०८||
तेथ अर्जुनें म्हणितलें स्वामी| हेंचि म्हणावया होतों पां मी| तंव सहजें कृपा केली तुम्हीं| तरी बोलिजो कां ||१०९||
परि बोलावें तें अति सोहोपें| तेथें म्हणितलें त्रिभुवनदीपें| तुज काय नेणों संक्षेपें| सांगेन ऐक ||११०||
तरी मना या बाहेरिलीकडे| यावयाची साविया सवे मोडे| हें हृदयाचिया डोहीं बुडे| तैसें कीजे ||१११||

 सर्वद्वाराणि संयम्य मनो हृदि निरुध्य च |
 मूर्ध्न्याधायात्मनः प्राणमास्थितो योगधारणाम् ||१२||

परी हे तरीच घडे| जरी संयमाचीं अखंडें| सर्वद्वारीं कवाडें| कळासती ||११२||
तरी सहजें मन कोंडलें| हृदयींचि असेल उगलें| जैसें करचरणीं मोडलें| परिवरु न संडीं ||११३||
तैसें चित्त राहिलिया पांडवा| प्राणांचा प्रणवुचि करावा| मग अनुवृत्तिपंथें आणावा| मूर्ध्निवरी ||११४||
तेथ आकाशीं मिळे न मिळे| तैसा धरावा धारणाबळें| जंव मात्रात्रय मावळे| अर्धबिंबीं ||११५||
तंववरी तो समीरु| निराळीं कीजे स्थिरु| मग लग्नीं जेविं ॐकारु| बिंबींच विलसे ||११६||

 ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्मामनुस्मरन् |
 यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम् ||१३||

तैसें ॐ हें स्मरों सरे| आणि तेथेंचि प्राणु पुरे| मग प्रणवांतीं उरे| पूर्णघन जें ||११७||
म्हणौनि प्रणवैकनाम| हें एकाक्षर ब्रह्म| जो माझें स्वरूप परम| स्मरतसांता ||११८||
यापरी त्यजी देहातें| तो त्रिशुद्धी पावे मातें| जया पावणया परौतें| आणिक पावणें नाहीं ||११९||
तेथ अर्जुना जरी विपायें| तुझ्या जीवीं हन ऐसें जाये| ना हें स्मरण मग होये| कायसयावरी अंतीं ||१२०||
इंद्रियां अनुघडु पडलिया| जीविताचें सुख बुडालिया| आंतुबाहेरी उघडलिया| मृत्युचिन्हें ||१२१||
ते वेळीं बैसावेंचि कवणें| मग कवण निरोधी करणें| तेथ काह्याचेनि अंतःकरणें| प्रणव स्मरावा ||१२२||
तरि गा ऐशिया हो ध्वनी| झणें थारा देशी हो मनीं| पैं नित्य सेविला  मी निदानीं| सेवकु होय ||१२३||

 अनन्यचेताः सततं यो मां स्मरति नित्यशः |
 तस्याहं सुलभः पार्थ नित्ययुक्तस्य योगिनः ||१४||


 मामुपेत्य पुनर्जन्म दुःखालयमशाश्वतम् |
 नाप्नुवन्ति महात्मानः संसिद्धि परमां गताः ||१५||

जे विषयांसि तिळांजळी देउनी| प्रवृत्तीवरी निगड वाऊनि| मातें हृदयीं सूनि| भोगिताती ||१२४||
परि भोगितया आराणुका| भेटणें नाहीं क्षुधादिकां| तेथ चक्षुरादि रंकां| कवण पाडु ||१२५||
ऐसें निरंतर एकवटले| जे अंतःकरणीं मजशीं लिगटले| मीचि होऊनि आटले| उपासिती ||१२६||
तयां देहावसान जैं पावे| तैं तिहीं मातें स्मरावें| मग म्यां जरी पावावें| तरी उपास्ति ते कायसी ? ||१२७||
पैं रंकु एक आडलेपणें| काकुळती धांव गा धांव म्हणे| तरी तयाचिये ग्लानि धांवणें| काय न घडे मज ? ||१२८||
आणि भक्तांही तेचि दशा| तरी भक्तीचा सोसु कायसा| म्हणौनि हा ध्वनी ऐसा| न वाखाणावा ||१२९||
तिहीं जे वेळीं मी स्मरावा| ते वेळीं स्मरिला कीं पावावा| तो आभारुही जीवां| साहवेचि ना ||१३०||
तें ऋणवैपण देखोनि आंगीं| मी आपुलियाचि उत्तीर्णत्वालागीं| भक्तांचियां तनुत्यागीं| परिचर्या करीं ||१३१||
देहवैकल्याचा वारा| झणें लागेल या सुकुमारा| म्हणौनि आत्मबोधाचिया पांजिरां| सूयें तयातें ||१३२||
वरी आपुलिया स्मरणाची उवाइली| हींव ऐसी करीं साउली| ऐसेनि नित्य बुद्धि संचली| मी आणीं तयातें ||१३३||
म्हणौनि देहांतींचें सांकडें| माझिया कहींचि न पडे| मी आपुलियातें आपुलीकडे| सुखेंचि आणीं ||१३४||
वरचील देहाची गंवसणी फेडुनी| आहाच अहंकाराचे रज झाडुनी| शुद्ध वासना निवडुनी| आपणपां मेळवीं ||१३५||
आणि भक्तां तरी देहीं| विशेष एकवंकीचा ठावो नाहीं| म्हणौनि अव्हेरु करितां कांहीं| वियोगु ऐसा न वाटे ||१३६||
नातरी देहांतींचि मियां यावें| मग आपणपें यातें न्यावें| हेंही नाहीं स्वभावें| जे आधींचि मज मीनले ||१३७||
येरी शरीराचिया सलिलीं| असतेपण हेचि साउली| वांचूनि चंद्रिका ते ठेली| चंद्रींच आहे ||१३८||
ऐसे जे नित्ययुक्त| तयांसि सुलभ मी सतत| म्हणौनि देहांतीं निश्चित| मीचि होती ||१३९||
मग क्लेशतरूची वाडी| जे तापत्रयाग्नीची सगडी| जे मृत्युकाकासीं कुरोंडी| सांडिली आहे ||१४०||
जें दैन्याचें दुभतें| जें महाभयातें वाढवितें| जें सकळ दुःखाचें पुरतें| भांडवल ||१४१||
जें दुर्मतीचें मूळ| जें कुकर्माचें फळ| जें व्यामोहाचें केवळ| स्वरूपचि ||१४२||
जें संसाराचें बैसणें| जें विकारांचें उद्यानें| जें सकळ रोगांचें भाणें| वाढिलें आहे ||१४३||
जें काळाचा खिचु उशिटा| जें आशेचा आंगवठा| जन्ममरणाचा वोलिंवटा| स्वभावें जें ||१४४||
जें भुलीचें भरिव| जें विकल्पाचें वोतिंव| किंबहुना पेंव| विंचुवांचें ||१४५||
जें व्याघ्राचें क्षेत्र| जें पण्यांगनेचें मैत्र| जें विषयविज्ञानयंत्र| सुपूजित ||१४६||
जें लावेचा कळवळा| निवालिया विषोदकाचा गळाळा| जें विश्वासु आंगवळा| संवचोराचा ||१४७||
जें कोढियाचें खेंव| जें काळसर्पाचें मार्दव| गोरियेचें स्वभाव| गायन जें ||१४८||
जें वैरियाचा पाहुणेरु| जें दुर्जनाचा आदरु| हें असो जें सागरु| अनर्थांचा ||१४९||
जें स्वप्नीं देखिलें स्वप्न| जें मृगजळें सासिन्नलें वन| जें धूम्ररजांचें गगन| ओतलें आहे ||१५०||
ऐसें जें हें शरीर| तें ते न पवतीचि पुढती नर| जे होऊनि ठेले अपार| स्वरूप माझें ||१५१||

 आब्रह्मभुवनाल्लोकाः पुनरावर्तिनोऽर्जुन |
 मामुपेत्य तु कौन्तेय पुनर्जन्म न विद्यते ||१६||

एऱ्हवीं ब्रह्मपणाचिये भडसे| न चुकतीचि पुनरावृत्तीचे वळसे| परि निवटलियाचे जैसें| पोट न दुखे ||१५२||
नातरी चेइलियानंतरें| न बुडिजे स्वप्नींचेनि महापुरें| तेवीं मातें पावले ते संसारें| लिंपतीचि ना ||१५३||
एऱ्हवीं जगदाकाराचें  सिरें| जें चिरस्थायीयांचे धुरे| ब्रह्मभुवन गा चवरें| लोकाचळाचें ||१५४||
जिये गांवींचा पहारु दिवोवरी| एका अमरेंद्राचें आयुष्य न धरी| विळोनि पांतीं उठी एकसरी| चवदाजणांची ||१५५||

 सहस्त्रयुगपर्यन्तमहर्यद्ब्रह्मणो विदुः |
 रात्रि युगसहस्त्रान्तां तेऽहोरात्रविदो जनाः ||१७||

जैं चौकडिया सहस्र जाये| तैं ठाये ठावो विळुचि होये| आणि तैसेचि सहस्रवरिये पाहे| रात्री जेथ ||१५६||
येवढें अहोरात्र जेथिंचें| तेणें न लोटती जे भाग्याचे| देखती ते स्वर्गींचे| चिरंजीव ||१५७||
येरां सुरगणांची नवाई| विशेष सांगावी येथ काई| मुद्दल इंद्राचीचि दशा पाहीं| जे दिहाचे चौदा ||१५८||
परि ब्रह्मयाचियाहि आठां पाहारांतें| आपुलिया डोळां देखते| जे आहाति गा तयांतें| अहोरात्रविद म्हणिपे ||१५९||

 अव्यक्ताद्व्यक्तयः सर्वाः प्रभवन्त्यहरागमे |
 रात्र्यागमे प्रलीयन्ते तत्रैवाव्यक्तसंज्ञके ||१८||


 भूतग्रामः स एवायं भूत्वा भूत्वा प्रलीयते |
 रात्र्यागमेऽवशः पार्थ प्रभवत्यहरागमे ||१९||

तये ब्रह्मभुवनीं दिवसें पाहे| ते वेळीं गणना केहीं न समाये| ऐसें अव्यक्ताचें होये| व्यक्त विश्व ||१६०||
पुढती दिहाची चौपाहारी फिटे| आणि हा आकारसमुद्र आटे| पाठीं तैसाचि मग पाहांटे| भरों लागे ||१६१||
शारदीयेचिये प्रवेशीं| अभ्रें जिरती आकाशीं| मग ग्रीष्मांतीं जैशीं| निगती पुढती ||१६२||
तैशी ब्रह्मदिनाचिये आदी| हे भूतसृष्टीची मांदी| मिळे जंव सहस्रावधी| निमित्त पुरे ||१६३||
पाठीं रात्रींचा अवसरु होये| आणि विश्व अव्यक्तीं लया जाये| तोही युगसहस्र मोटका पाहे| आणि तैसेंचि रचे ||१६४||
हें सांगावया काय उपपत्ती| जे जगाचा प्रळयो आणि संभूती| इये ब्रह्मभुवनींचिया होती| अहोरात्रामाजीं ||१६५||
कैसें थोरिवेचें मान पाहें पां| जो सृष्टीबीजाचा साटोपा| परि पुनरावृत्तीचिया मापा| शीग जाहाला ||१६६||
एऱ्हवीं त्रैलोक्य हें धनुर्धरा| तिये गांवींचा गा पसारा| तो हा दिनोदयीं एकसरां| मांडतु असे ||१६७||
पाठीं  रात्रींचा समो पावे| आणि अपैसाचि सांठवे| म्हणिये जेथिंचें तेथ स्वभावें| साम्यासी ये ||१६८||
जैसें वृक्षपण बीजासि आलें| कीं मेघ हें गगन जाहालें| तैसें अनेकत्व जेथ सामावलें| तें साम्य म्हणिपे ||१६९||

 परस्तस्मात्तु भावोऽन्योऽव्यक्तोऽव्यक्तात्सनातनः |
 यः स सर्वेषु भूतेषु नश्यत्सु न विनश्यति ||२०||

तेथ समविषम न दिसे कांहीं| म्हणौनि भूतें हे भाष नाहीं| जेविं दूधचि जाहालिया दहीं| नामरूप जाय ||१७०||
तेविं  आकारलोपासरिसें| जगाचें जगपण भ्रंशे| परि जेथें जाहालें तें जैसें| तैसेंचि असे ||१७१||
तैं तया नांव सहज अव्यक्त| आणि आकारावेळीं तेंचि व्यक्त| हें एकास्तव एक सूचित| एऱ्हवीं दोनी नाहीं ||१७२||
जैसें आटलिया रूपें| आटलेपण ते खोटी म्हणिपे| पुढती तो घनाकारु हारपे| जे वेळीं अलंकार होती ||१७३||
हीं दोहीं जैशीं होणीं| एकीं साक्षिभूत सुवर्णीं| तैसी व्यक्ताव्यक्ताची कडसणी| वस्तूच्या ठायीं ||१७४||
तें तरी व्यक्त ना अव्यक्त| नित्य ना नाशवंत| या दोहीं भावाअतीत| अनादिसिद्ध ||१७५||
जें हें विश्वचि होऊनि असे| परि विश्वपण नासिलेनि न नासे| अक्षरें पुसिल्या न पुसे| अर्थु जैसा ||१७६||
पाहें पां तरंग तरी होत जात| परि तेथ उदक तें अखंड असत| तेवीं भूताभावीं न नाशत| अविनाश जें ||१७७||
नातरी आटतिये अळंकारीं| नाटतें कनक असे जयापरी| तेवीं मरतिये जीवाकारीं| अमर जें आहे ||१७८||

 अव्यक्तोऽक्षर इत्युक्तस्तमाहुः परमां गतिम् |
 यं प्राप्य न निवर्तन्ते तद्धाम परमं मम ||२१||


 पुरुषः स परः पार्थ भक्त्या लभ्यस्त्वनन्यया |
 यस्यान्तःस्थानि भूतानि येन सर्वमिदं ततम् ||२२||

जयातें अव्यक्त म्हणों ये कोडें| म्हणतां स्तुति हें ऐसें नावडे| जें मनाबुद्धी न सांपडे| म्हणौनियां ||१७९||
आणि आकारा  आलिया जयाचें| निराकारपण न वचे| आकार लोपें न विसंचे| नित्यता गा ||१८०||
म्हणौनि अक्षर जें म्हणिजे| तेवींचि म्हणतां बोधुहि उपजे| जयापरौता पैसु न देखिजे| या नाम परमगती ||१८१||
परि आघवा इहीं देहपुरीं| आहे निजेलियाचे परी| जे व्यापारु करवी ना करी| म्हणौनियां ||१८२||
एऱ्हवीं जे शारीरचेष्टा| त्यांमाजीं एकही न ठके गा सुभटा| दाहीं इंद्रियांचिया वाटा| वाहतचि आहाती ||१८३||
उकलूनि विषयांचा पेटा| होत मनाचा चोहटा| तो सुखदुःखाचा राजवांटा| भीतराहि पावे ||१८४||
परि रावो पहुडलिया सुखें| जैसा देशींचा व्यापारु न ठके| प्रजा आपुलालेनि अभिलाखें| करितचि असती ||१८५||
तैसें बुद्धीचें हन जाणणें| कां मनाचें घेणें देणें| इंद्रियांचें करणें| स्फुरण वायूचें ||१८६||
हे देहक्रिया आघवी| न करवितां होय बरवी| जैसा न चलवितेनि रवी| लोकु चाले ||१८७||
अर्जुना तयापरी| सुतला ऐसा आहे शरीरीं| म्हणौनि पुरुषु गा अवधारीं| म्हणिपे जयातें ||१८८||
आणि प्रकृति पतिव्रते| पडिला एकपत्नीव्रतें| येणेंहि कारणें जयातें| पुरुषु म्हणों ये ||१८९||
पैं वेदाचें बहुवसपण| देखेचिना जयाचें आंगण| हें गगनाचें पांघरूण| होय देखा ||१९०||
ऐसें जाणूनि योगीश्वर| जयातें म्हणती परात्पर| जें अनन्यगतीचें घर| गिंवसीत ये ||१९१||
जे तनू वाचा चित्तें| नाइकती दुजिये गोष्टीतें| तयां एकनिष्ठेचें पिकतें| सुक्षेत्र जें ||१९२||
हें त्रैलोक्यचि पुरुषोत्तमु| ऐसा साच जयाचा मनोधर्मु| तया आस्तिकाचा आश्रमु| पांडवा गा ||१९३||
जें निगर्वाचें गौरव| जें निर्गुणाची जाणिव| जें सुखाची राणिव| निराशांसी ||१९४||
जें संतोषियां वाढिलें ताट| जें अचिंता अनाथांचें मायपोट| भक्तीसी उजू वाट| जया गांवा ||१९५||
हें एकैक सांगोनि वायां| काय फार करूं धनंजया| पैं गेलिया जया ठाया| तो ठावोचि होईजे ||१९६||
हिंवाचिया झुळुका| जैसें हिंवचि पडे उष्णोदका| कां समोर जालिया अर्का| तमचि प्रकाशु होय ||१९७||
तैसा संसारु जया गांवा| गेला सांता पांडवा| होऊनि ठाके आघवा| मोक्षाचाची ||१९८||
तरी अग्नीमाजीं आलें| जैसें इंधनचि अग्नि जहालें| पाठीं न निवडेचि कांहीं केलें| काष्ठपण ||१९९||
नातरी साखरेचा माघौता| बुद्धिमंतपणेंही करितां| परि ऊंस नव्हे पंडुसुता| जियापरी ||२००||
लोहाचें कनक जाहलें| हें एकें परिसेंचि केलें| आतां आणिक कैचें तें गेलें| लोहत्व आणी ||२०१||
म्हणौनि तूप होऊनि माघौतें| जेवीं दूधपणा न येचि निरुतें| तेवीं पावोनियां जयातें| पुनरावृत्ति नाहीं ||२०२||
तें माझें परम| साचोकारें निजधाम| हें आंतुवट तुज वर्म| दाविजत असे ||२०३||

 यत्र काले त्वनावृत्तिमावृत्ति चैव योगिनः |
 प्रयाता यान्ति तं कालं वक्ष्यामि भरतर्षभ ||२३||

तेवींचि आणिकेंही एके प्रकारें| हें जाणतां आहे सोपारें| तरी देह सांडितेनि अवसरें| जेथ मिळती योगी ||२०४||
अथवा अवचटें ऐसें घडे| जे अवसरें देह सांडे| तरि माघौतें येणें घडे| देहासीचि ||२०५||
म्हणौनि काळशुद्धी जरी देह ठेविती| तरी ठेवितखेंवी ब्रह्मचि होती| एऱ्हवीं अकाळीं तरी येती| संसारा पुढती ||२०६||
तैसे सायुज्य आणि पुनरावृत्ती| या दोन्ही अवसराआधीन आहाती| तोचि अवसरु तुजप्रती| प्रसंगें सांगों ||२०७||
तरि ऐकें गा सुभटा| पातलिया मरणाचा माजिवटा| पांचै आपुलालिया वाटा| निघती अंतीं ||२०८||
ऐसा वरिपडिला प्रयाणकाळीं| बुद्धीतें भ्रमु न गिळी| स्मृति नव्हे आंधळी| न मरे मन ||२०९||
हा चेतना वर्गु आघवा| मरणीं दिसे टवटवा| परि अनुभविलिया ब्रह्मभावा| गंवसणी होऊनि ||२१०||
ऐसा सावध हा समवावो| आणि निर्वाणवेऱ्हीं निर्वाहो| हें तरीच घडे जरी सावावो| अग्नीचा आथी ||२११||
पाहां पां वारेनें कां उदकें| जैं दिवियाचें दिवेपण झांके| तैं असतीच काय देखे| दिठी आपुली  ? ||२१२||
तैसें देहांतींचेनि विषमवातें| देह आंत बाहेरी श्लेष्माआंते| तैं विझोनि जाय उजितें| अग्नीचें तें ||२१३||
ते वेळीं प्राणासि प्राणु नाहीं| तेथ बुद्धि असोनि करील काई| म्हणौनि अग्नीविण देहीं| चेतना न थारे ||२१४||
अगा देहींचा अग्नि जरी गेला| तरी देह नव्हे चिखलु वोला| वायां आयुष्यवेळु आपला| आंधारें गिंवसी ||२१५||
आणि मागील स्मरण आघवें| तें तेणें अवसरें सांभाळावें| मग देह त्यजूनि मिळावें| स्वरूपीं कीं ||२१६||
तंव तया श्लेष्माचे चिखलीं| चेतनाचि बुडोनि गेली| तेथ मागिली पुढिली हे ठेली| आठवण सहजें ||२१७||
म्हणौनि आधीं अभ्यासु जो केला| तो मरण न येतांचि निमोनि गेला| जैसें ठेवणें न दिसतां मालवला |
                                                  दीपु हातींचा ||२१८||
आतां असो हें सकळ| जाण पां ज्ञानासि अग्नि मूळ| तया अग्नीचें प्रयाणीं बळ| संपूर्ण आथी ||२१९||

 अग्निर्ज्योतिरहः शुक्लः षण्मासा उत्तरायणम् |
 तत्र प्रयाता गच्छन्ति ब्रह्म ब्रह्मविदो जनाः ||२४||

आंत अग्निज्योतीचा प्रकाशु| बाहेरी शुक्लपक्षु आणि दिवसु| आणि सामासांमाजीं मासु| उत्तरायण ||२२०||
ऐशिया समयोगाची निरुती| लाहोनि जे देह ठेविती| ते ब्रह्मचि होती| ब्रह्मविद ||२२१||
अवधारीं गा धनुर्धरा| येथवरी सामर्थ्य यया अवसरा| तेवींचि हा उजू मार्ग स्वपुरा| यावयां पैं ||२२२||
एथ अग्नी हें पहिलें पायतरें| ज्योतिर्मय हें दुसरें| दिवस जाणें तिसरें| चौथें शुक्लपक्ष ||२२३||
आणि सामास उत्तरायण| तें वरचील गा सोपान| येणें सायुज्यसिद्धिसदन| पावती योगी ||२२४||
हा उत्तम काळु जाणिजे| यातें अर्चिरा मार्गु म्हणिजे| आतां अकाळु तोही सहजें| सांगेन आईक ||२२५||

 धूमो रात्रिस्तथा कृष्णः षण्मासा दक्षिणायनम् |
 तत्र चान्द्रमसं ज्योतिर्योगी प्राप्य निवर्तते ||२५||

तरी प्रयाणाचिया अवसरें| वातश्लेष्मां सुभरें| तेणें अंतःकरणीं आंधारें| कोंदलें ठाके ||२२६||
सर्वेंद्रियां लांकुड पडे| स्मृति भ्रमामाजीं बुडे| मन होय वेडें| कोंडे प्राण ||२२७||
अग्नीचें अग्निपण जाये| मग तो धूमचि अवघा होये| तेणें चेतना गिंवसिली ठाये| शरीरींची ||२२८||
जैसें चंद्राआड आभाळ| सदट दाटे सजळ| मग गडद ना उजाळ| ऐसें झांवळें होय ||२२९||
कां मरे ना सावध| ऐसें जीवितासि पडे स्तब्ध| आयुष्य मरणाची मर्याद| वेळु ठाकी ||२३०||
ऐसी मनबुद्धिकरणीं| सभोंवतीं धूमाकुळाची कोंडणी| तेथ जन्में जोडलिये वाहणी| युगचि बुडे ||२३१||
हां गा हातींचें जे वेळीं जाये| ते वेळीं आणिका लाभाची गोठी कें आहे| म्हणौनि प्रयाणीं तंव होये| येतुली दशा ||२३२||
ऐशी देहाआंतु स्थिती| बाहेरि कृष्णपक्षु वरि राती| आणि सामासही वोडवती| दक्षिणायन ||२३३||
इये पुनरावृत्तीचीं घराणीं| आघवीं एकवटती जयाचिया प्रयाणीं| तो स्वरूपसिद्धीची काहाणी| कैसेंनि आइके ? ||२३४||
ऐसा जयाचा देह पडे| तया योगी म्हणौनि चंद्रवरी जाणें घडे| मग तेथूनि मागुता बहुडे| संसारा ये ||२३५||
आम्हीं अकाळु जो पांडवा| म्हणितला तो हा जाणावा| आणि हाचि धूम्रमार्गु गांवा| पुनरावृत्तीचिया ||२३६||
येर तो अर्चिरा मार्गु| तो वसता आणि असलगु| साविया स्वस्त चांगु| निवृत्तीवरी ||२३७||

 शुक्लकृष्णे गती ह्येते जगतः शाश्वते मते |
 एकया यात्यनावृत्तिमन्ययावर्तते पुनः ||२६||

ऐशिया अनादि या दोन्ही वाटा| एकी उजू एकी अव्हांटा| म्हणौनि बुद्धिपूर्वक सुभटा| दाविलिया तुज ||२३८||
कां जे मार्गामार्ग देखावे| साच लटिकें वोळखावें| हिताहित जाणावें| हिताचिलागीं ||२३९||
पाहें पां नाव देखतां बरवी| कोणी आड घाली काय अथावीं| कां सुपंथ जाणौनियां अडवीं| रिगवत असे ||२४०||
जो विष अमृत वोळखे| तो अमृत काय सांडूं शके ? | तेविं जो उजू वाट देखे| तो अव्हांटा न वचे ||२४१||
म्हणौनि फुडें| पारखावें खरें कुडें| पारखिलें तरी न पडे| अनवसरें कहीं ||२४२||
एऱ्हवीं देहांतीं थोर विषम| या मार्गाचें आहे संभ्रम| जन्मे अभ्यासिलियाचें हन काम| जाईल वायां ||२४३||
जरी अर्चिरा मार्गु चुकलिया| अवचटें धूम्रपंथें पडलिया| तरी संसारपांथीं जुंतलिया| भंवतचि असावें ||२४४||
हे सायास देखोनि मोठे| आतां कैसेनि पां एकवेळ फिटे| म्हणौनि योगमार्गु गोमटे| शोधिले दोन्ही ||२४५||
तंव एकें ब्रह्मत्वा जाइजे| आणि एकें पुनरावृत्ती येइजे| परि दैवगत्या जो लाहिजे| देहांतीं जेणें ||२४६||

 नैते सृती पार्थ जानन्योगी मुह्यति कश्चन |
 तस्मात्सर्वेषु कालेषु योगयुक्तो भवार्जुन ||२७||

ते वेळीं म्हणितलें हें नव्हे| वांया अवचटें काय पावे| देह त्यजूनि वस्तु होआवें| मार्गेंचि कीं  ? ||२४७||
तरी आतां देह असो अथवा जावो| आम्ही तों केवळ वस्तूचि आहों| कां जे दोरीं सर्पत्व वावो| दोराचिकडुनी ||२४८||
मज तरंगपण असे कीं नसे| ऐसें हें उदकासी कहीं प्रतिभासे ? | तें भलतेव्हां जैसें तैसें| उदकचि कीं ||२४९||
तरंगाकारें न जन्मेचि| ना तरंगलोपें न निमेचि| तेविं देहीं जे देहेंचि| वस्तु जाहले ||२५०||
आतां शरीराचें तयाचिया ठाई| आडनांवही उरलें नाहीं| तरी कोणें काळें काई| निमे तें पाहें पां ||२५१||
मग मार्गातें कासया शोधावें ? | कोणें कोठूनि कें जावें ? | जरी देशकालादि आघवें| आपणचि असे ||२५२||
आणि हां गा घटु जे वेळीं फुटे| ते वेळीं तेथिंचें आकाश लागे नीट वाटे| वाटा लागे तरी गगना भेटे |
                                                 एऱ्हवीं चुके ? ||२५३||
पाहें पां ऐसें हन आहे| कीं तो आकारुचि जाये| येर गगन तें गगनींचि आहे| घटत्वाहि आधीं ||२५४||
ऐसिया बोधाचेनि सुरवाडें| मार्गामार्गाचे सांकडें| तया सोऽहंसिद्धां न पडे| योगियांसी ||२५५||
याकारणें पंडुसुता| तुवां होआवें योगयुक्ता| येतुलेनि सर्वकाळीं साम्यता| आपैसया होईल ||२५६||
मग भलतेथ भलतेव्हां| देह असो अथवा जावा| परि अबंधा नित्य ब्रह्मभावा| विघडु नाहीं ||२५७||
तो कल्पादि जन्मा नागवे| कल्पांतीं मरणें नाप्लवें| माजीं स्वर्गसंसाराचेनि लाघवें| झकवेना ||२५८||
येणें बोधें जो योगी होये| तयासीचि या बोधाचें नीटपण आहे| कां जे भोगातें पेलूनि पायें| निजरूपा ये ||२५९||
पै गा इंद्रादिकां देवां| जयां सर्वस्वें गाजती राणिवा| तें सांडणें मानूनि पांडवा| डावली जो ||२६०||

 वेदेषु यज्ञेषु तपःसु चैव दानेषु यत्पुण्यफलं प्रदिष्टाम् |
 अत्येति तत्सर्वमिदं विदित्वा योगी परं स्थानमुपैति चाद्यम् ||२८||

 ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे
 श्रीकृष्णार्जुनसंवादे अक्षरब्रह्मयोगो नाम अष्टामोऽध्यायः ||८अ ||

जरी वेदाध्ययनाचें जालें| अथवा यज्ञाचें शेतचि पिकलें| कीं तपोदानांचे जोडलें| सर्वस्व हन जें ||२६१||
तया आघवयाचि पुण्याचा मळा| भारु आंतौनि जया ये फळा| तें परब्रह्मा निर्मळा| सांटि न सरे ||२६२||
जें नित्यानंदाचेनि मानें| उपमेचा कांटाळा न दिसे सानें| पाहा पां वेदयज्ञादि साधनें| जया सुखा ||२६३||
जें विटे ना सरे| भोगी तयाचेनि पवाडें पुरे| पुढती महासुखाचें सोयरें| भावंडचि ||२६४||
ऐसें दृष्टीचेनि सुखपणें| जयासी अदृष्टाचें बैसणें| जें शतमखाही आंगवणें| नोहेचि एका ||२६५||
तयातें योगीश्वर अलौकिकें| दिठीचेनि हाततुकें| अनुमानती कौतुकें| तंव हळुवट आवडे ||२६६||
मग तया सुखाची किरीटी| करूनियां गा पाउटी| परब्रह्माचिये पाठीं| आरूढती ||२६७||
ऐसे चराचरैक भाग्य| जें ब्रह्मेशां आराधना योग्य| योगियांचें भोग्य| भोगधन जें ||२६८||
जो सकळ कळांची कळा| जो परमानंदाचा पुतळा| जो जिवाचा जिव्हाळा| विश्वाचिया ||२६९||
जो सर्वज्ञतेचा वोलावा| जो यादवकुळींचा कुळदिवा| तो श्रीकृष्णजी पांडवा- | प्रती बोलिला ||२७०||
ऐसा कुरुक्षेत्रींचा वृत्तांतु| संजयो रायासी असे सांगतु| तेचि परियेसा पुढारी मातु| ज्ञानदेव म्हणे ||२७१||
इति श्रीज्ञानदेवविरचितायां भावार्थदीपिकायां अष्टमोध्यायः ||


 
Encoded and proofread by
Chhaya Deo, Sharad Deo, and Vishwas Bhide.
Assisted by
Sunder Hattangadi, Joshi, and Shree Devi Kumar.

%@@1
% File name             : dn08.itx
%--------------------------------------------
% Text title            : Dnyaneshvari or Bhavarthadipika Chapter 8
% Author                : Sant Dnyaneshwar
% Language              : Marathi, Sanskrit
% Subject               : philosophy/hinduism/religion
% Description/comments  : 
% Transliterated by     : Vishwas Bhide vishwas_bhide@yahoo.com, santsahitya@yahoo.co.in, Sharad and Chhaya Deo
% Proofread by          : Vishwas Bhide vishwas_bhide@yahoo.com, santsahitya@yahoo.co.in, Sharad and Chhaya Deo
% Latest update         : June 20, 2005
% Send corrections to   : (sanskrit at cheerful dot c om)
%
% Special Instructions:
% i1h.hdr,ijag.inc,itrans.sty,multicol.sty,iarticle.sty
% Transliteration scheme: ITRANS 5.2
% Site access  :         
% http://sanskritdocuments.org/
% http://www.alkhemy.com/sanskrit/
% http://sanskrit.bhaarat.com  See the document project
%-----------------------------------------------------
% The text is to be used for personal studies and research only.
% Any use for commercial purpose is prohibited as a 'gentleman's'
% agreement.
% @@2
%
% Commands upto engtitle are 
% needed for devanaagarii output and formatting.
%--------------------------------------------------------

This page uses Unicode utf-8 encoding for devanagari. Please set the fonts and languages setting in your web browser to display the correct Unicode font. Some help is available at Notes on Viewing and Creating Devanagari Documents with Unicode Support. Some of the Unicode fonts for Devanagari are linked at http://devanaagarii.net and for Sanskrit Transliteration/Diacritics are available at IndUni Fonts.

Questions, comments? Write to (sanskrit at cheerful dot c om) .